Yapay Zekanın Geleceği

Yapay Zeka Nedir?

Yapay zeka kısaca makineler aracılığıyla görüntülenen bir zeka çeşidi olup bilgisayar sisteminin insan zekasını taklit etmesidir. Yapay zeka gelişimi katlanarak hızla artış göstermiştir. Bu durum yapay zekanın insanların sosyal ve bireysel yaşantılarını çeşitli şekillerde etkilediği gibi özellikle iş hayatında ve üretim süreçlerinde etkin bir rol oynamasına neden olur.

Günümüz koşullarına bakıldığı zaman toplumun her kesiminde ve her alanında yapay zeka kullanımının var olduğu görülebilir. Öyle ki yapay zeka sistemleri, modern insanın vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Bununla birlikte yapay zekanın geleceği insanların kafalarında çeşitli soru işaretlerine yol açar. Örneğin yapay zekanın gelişmesi ve insan kontrolünden çıkması gibi ütopik konuların haricinde sayıca her geçen gün artan teknolojilerde yapay zeka kullanımı insanların yapay zekaya bakış açısını olumlu ve olumsuz anlamda ikiye böler. İnsan yaşamını daha konforlu ve hızlı hale getiren yapay zeka sisteminin gelecekte bir gün, iş hayatında büyük oranda insanın yerini alacağı fikri, yapay zekanın gelecekteki değişimlerine karşı olumsuz bir bakış açısıdır. Bununla birlikte insan kontrolünde her geçen gün daha verimli eylemleri gerçekleştirmek için kullanılan yapay zeka sadece sosyal hayat ya da iş hayatında değil bilim alanında bile insanların bulundukları noktadan çok daha ileriye ve çok daha kısa sürede varmasını sağlar. Bu açıdan bakıldığında yapay zekanın geleceği, insan yaşamı için mihenk taşlarından biridir.

Yapay zeka geçmişi ve geleceği arasında durduğumuz bu çağda henüz yapay zekanın ilk evrelerinde olduğunu söylemek mümkündür. Çünkü YZ’nın ortaya çıkması ve gelişmesi oldukça yakın tarihlerde gerçekleşmiştir. 2010 yılında yayınlanan “Yapay Zeka Geçmişi ve Geleceği” isimli kitabında yazar Nils J. Nilsson, bu teknolojinin tarihi krokisini gözler önüne serer.

Yapay Zekanın Geçmişine Kısa Bir Bakış

Yapay zeka, insan zihninin sınırları zorlamasıyla ortaya çıkan yeni nesil bir teknolojidir. Yapay zekanın günümüzde hızla gelişmesi ve hemen hemen her alana girmesi esasında biriken (kümülatif) bilgiden kaynaklıdır. Dolayısıyla ilk ortaya çıktığı zamandan bu yana çok uzun bir zaman geçmemiş olsa bile gelişimi oldukça hızlıdır. Genel hatlarıyla yapay zekanın günümüze yaklaşırken çizdiği gelişim evreleri şu şekildedir:

• İngiliz makine mühendisi Charles Babbage, 1833 ile 1871 yılları arasında programlanabilir bilgisayar kavramını ortaya çıkartarak Fark Makinesi’ni tasarlayıp çalıştırdı.

• 19 Şubat 1946'da Alan Turing, ilk defa program hafızalı bir bilgisayarın detaylı dizaynını içeren makalesini sundu.

• Yapay zeka terimi ilk olarak John McCarthy tarafından 1956 yılında bir çalıştayda kullanıldı.

• 1960'lı yılların başında ilk yüz tanıma teknikleri CIA destekli bir programla geliştirildi. 1970'lerde ise program güncellenerek insanı tanıması ve ayırt etmesi sağlandı.

• 1967'de tarihte ilk defa bilgisayarın bilgisayara karşı olduğu bir satranç maçı gerçekleştirildi. Maç berabere bitti. Aynı yılın nisan ayında bir bilgisayarın bir insana karşı satranç maçında orta düzeyde puan alması tarihe geçti.

• 1972 yılında Japonya'da WABOT-I adıyla insana benzeyen ilk akıllı robot yapıldı.

• 1974-1980 yılları arasında ilk "Yapay Zeka Kışı" yaşandı. Sebebi, yapay zeka çalışmalarını olumsuz şekilde değerlendiren yayınlar dolayısıyla devletlerin yapay zeka çalışmaları için fon ayırmaktan vazgeçmeleridir.

• 1980 sonrasında devletler arası yapay zeka rekabeti ortaya çıktı ve İngiltere ile Japonya arasındaki rekabet yapay zeka çalışmalarının hız kazanmasına neden oldu. Ancak uzman sistemler vaatlerini yerine getiremedikleri için 1987-1993 yılları arasında sürecek olan 2. Yapay Zeka Kışı ortaya çıktı.

• 1985 yılında ilk portatif (taşınabilir) bilgisayar üretildi ve piyasaya sürüldü.

• 2000'li yılların başında "Roomba" adlı elektrikli süpürge ile yapay zeka çalışmaları insan yaşamının içine dahil oldu.

• 2014 yılında Ian Goodfellow tarafından GAN (Generative Adversarial Networks) bulundu. Bu sistem, gerçeğe benzer sahte üretimler yapmaya olanak sağladı.

• 2016 tarihinde Hong Kong merkezli bir şirket olan Hanson Robotics tarafından sosyal insansı robot olarak Sophia geliştirildi.

• 2018 yılında Google, BERT’i yayınladı. Dönüştürücü ağ tabanlı BERT, kendi kendine oynayarak dünyanın en iyi satranç oyuncusu oldu.

• 2020 yılında Alphafold (protein yapısına dair tahminler gerçekleştiren yapay zeka programı), 50 yıldır üzerinde çalışmalar sürdürülen protein katlanma probleminin çözümü için yapay zeka ile büyük bir adım atılmasını sağladı.

• 2021 yılında OpenAI tarafından yazıyla tarif ederek resim üretebilme yeteneği olan DALL-E çalışması yayınlandı.

Yapay Zekânın Günümüzde Kullanılan Teknolojilere Etkileri

Günümüzde yapay zekadan en çok destek alınan alanların başında sağlık, eğitim, finans, savunma sanayisi, siber güvenlik gelse de hemen hemen her alanda yapay zeka kullanımına rastlamak mümkündür. Dijitalleşme ve yapay zeka bir araya gelerek özellikle farklı iş dünyalarında ciddi yönlendirmeler yapabilecek potansiyeli ortaya çıkartır. Yapay zekanın günümüzde kullanılan teknolojilere etkisi; verimi artırmak, sorunsuz çalışmayı desteklemek ve kaynak yönetimini optimal (en uygun, elverişli) hale getirmek üzere şekillendirilir.

Günümüzde yapay zeka kendi kendini geliştirebilen bir zemine sahiptir. İnsan beyninin yapısından esinlenilerek geliştirilen yapay sinir ağları, yapay zekanın kendisini geliştirmesini sağlayan bir bilgi işlem teknolojisidir. Bu teknoloji sayesinde yapay zeka programları, akıllı telefonlar, otonom araçlar ve robotik sistemler üst düzey bir verim sergilerler. Yapay zeka sistemlerinin günümüz teknolojilerine etkileri genel olarak şu şekildedir:

• İnsan kaynaklı hata riski minimuma indirilir.

• Kompleks görevler aksatılmadan ve sistemli şekilde yerine getirilir.

• Sorunsuz çalışma sağlar.

• Kaynakları verimli kullanmayı sağlayarak çalışanların/kişilerin kendi hedeflerine ve görevlerine odaklanabilmelerini kolaylaştırır.

• Robotik sistemler ve otonom araçlar ile entegre edilerek evde, işte ya da sosyal hayatta insan yaşamını konforlu hale getiren seçenekler sunar.

• Raporlama, verileri analiz edebilme ve işleme kabiliyetleri sayesinde sistematik iş sahalarından bilimsel çalışmalara kadar pek çok alanda hem verimi arttırır hem de yapılan işe ayrılan süreyi kısaltır.

• Raporlama, verileri analiz edebilme ve işleme kabiliyetleri sayesinde sistematik iş sahalarından bilimsel çalışmalara kadar pek çok alanda hem verimi arttırır hem de yapılan işe ayrılan süreyi kısaltır.

Yapay Zeka Gelecekte Neleri Değiştirecek?

Gelecekte yapay zekanın neleri değiştireceğini doğru şekilde analiz edebilmek ve öngörebilmek için öncelikle YZ’nın günümüz teknolojilerine etkileri incelenmelidir. Yapılan araştırmalar, yapay zekanın günümüz teknolojilerinin etkilerini birkaç başlık altında toplama olanağı sunar, bu da yapay zeka hakkında gelecek öngörüleri yapabilmeyi kolaylaştırır. Uzmanların yapay zekanın geleceği ve yapacağı değişiklere dair yorumları aşağıdaki şekildedir:

• Son 10 yıldır hızla gelişen ve iş dünyasına dahil olan yapay zeka, ciddi bir iş gücü değişikliği yaratmıştır. Bu durum yapay zekanın geleceğine dair tahminler yürütürken yeni iş fırsatlarının oluşması ve bu iş çeşitlerinin popülerleşmesi olasılığını artırır.

• Yapay zekanın bilim ve akademi yönünden katkıları kaçınılmaz bir gerçektir. Hızlı veri işleme, verileri hatasız analiz edebilme ve raporlama yetileri sayesinde bir insana göre çok daha kısa sürede çok daha doğru veriler ortaya koyabilir. Yapay zekanın geleceğine bakıldığı zaman bilim ve akademi alanlarında çok daha aktif kullanılacağı görülebilir.

• Yapay zekanın iş dünyasında bir diğer önemli etkisi, iş yapış şekillerinde oluşturduğu dönüşümdür. Günümüzde birçok sektörde geleneksel iş yapış şekillerinden kopulmuş ve dijitalleşme süreci başlamıştır. Dolayısıyla yapay zekanın gelecekte iş yapış şekillerini daha fazla etkilemesi muhtemeldir.

• İnsansı düşünebilme kabiliyetine sahip olan yapay zeka, sorunların çözümünde hızlı eyleme geçme ve plan oluşturma olanağı sunar. Yani insanlığın ilerleyen yıllarda karşılaşabileceği çeşitli küresel sorunların çözümünde yapay zekanın büyük katkıları olacağı düşünülebilir.

• Günümüz yaşam tarzı ele alındığı zaman yapay zekanın telefon, bilgisayar, süpürge, fırın ve daha birçok cihaza entegre edilmesi ilerleyen yıllarda yapay zekanın hayatın en ufak anlarında dahi pratik kullanımlar sunacağı fikrini doğrular niteliktedir.

• Ünlü sanatçılar yapay zeka teknolojisinin oldukça yakın zamanlarda film çekebileceğini düşünüyor.

• Eğitim ise uzmanlara göre yapay zekanın ilerleyen yıllarda daha aktif rol oynayacağı alanlardan biridir. Uzmanlara göre yapay zeka, sanal sınıflar ve sanal öğrenmenin etkili olduğu bir dünyanın kapılarını aralayacak. Pek çok farklı alanda değişikliklere yol açacağı kaçınılmaz bir senaryo olsa da bu değişikliklerin gidişatı tamamen insanların yapay zekayı kullanım şekillerine ve kontrollü yapay zeka çalışmaları yürütmelerine bağlıdır.

Yapay zekanın gelecek yıllarda pek çok farklı alanda değişikliklere yol açacağı kaçınılmaz bir senaryo olsa da bu değişikliklerin gidişatı tamamen insanların yapay zekayı kullanım şekillerine ve kontrollü yapay zeka çalışmaları yürütmelerine bağlıdır.

Dünya nüfusunun yaklaşık %35'lik bir dilimi yapay zekanın ilerleyen 5 yıl içerisinde iş dünyasını ve mevcut çalışma şeklini büyük oranda değiştireceğini düşünüyor. Uzmanların ortak görüşü, zamanla yapay zekanın bütün alanlara entegre edileceği yönündedir. Ancak hem teknolojinin hem